Γράφει ὁ Παῦλος στὴν Πρὸς Γαλάτας (2,3-4) ἐπιστολή του· ᾿Αλλ᾿ οὐδὲ Τίτος ὁ σὺν ἐμοί, ῞Ελλην ὤν, ἠναγκάσθη περιτμηθῆναι, διὰ δὲ τοὺς παρεισάκτους ψευδαδέλφους· οἵτινες παρεισῆλθον κατασκοπῆσαι τὴν ἐλευθερίαν ἡμῶν, ἣν ἔχομεν ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ,...
῾Η μετάφρασι τοῦ χωρίου εἶναι· «᾿Αλλ᾿ οὔτε κι ὁ Τίτος ποὺ εἶναι μαζί μου, παρ᾽ ὅλο ποὺ εἶναι ἐθνικός, δὲν καταναγκάστηκε νὰ περιτμηθῇ, περιτμήθηκε ὅμως ἐξ αἰτίας τῶν παρεισάκτων ψευδαδέλφων· αὐτοὶ παρεισέφρησαν γιὰ νὰ κατασκοπεύσουν τὴν ἐλευθερία μας, τὴν ὁποία ἔχουμε ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ,...». δηλαδὴ δὲν τὸν πίεσαν οἱ ἄλλοι ἀπόστολοι νὰ περιτμηθῇ, ἀλλ᾿ αὐτὸς μόνος ἀποφάσισε καὶ περιτμήθηκε, γιὰ νὰ μὴ δίνῃ λαβὴ στοὺς ψευδαδέλφους. ἔτσι ἐννοεῖ τὸ χωρίο μόνον ὁ ᾿Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος (Εἰς Γα 2,3-4 PG 61,634-5), ἐνῷ ἀπὸ τὸ Θεοδώρητο (Εἰς Γα 2,3-4 PG 82,469cd) καὶ πέρα γίνεται τὸ ἴδιο λάθος ποὺ γίνεται καὶ σήμερα (᾿Ιωάννης Δαμ., Εἰς Γαλ. 2,3-4 PG 95,784c. Οἰκουμένιος, Εἰς Γαλ. 2,3-4 PG 118,1105b. Θεοφύλακτος, Εἰς Γαλ. 2,3-4 PG 124,969d). ὁ Χρυσόστομος ὄχι μόνο τὸ καταλαβαίνει σωστά, ἀλλὰ δείχνει καὶ ὅτι ἡ γλῶσσα τοῦ χωρίου εἶναι ἀκόμη φυσική του γλῶσσα· διότι δὲν τὴ σχολιάζει.
Τὸ χωρίο κυριολεκτικὰ «τσακίζει κόκκαλα» ἐδῶ καὶ 1600 χρόνια, ἀλλὰ κόκκαλα ἀνθρώπων ποὺ δὲν γνωρίζουν καλὰ τὴν ἀρχαία ἑλληνική· γιὰ ὅσους τὴ γνωρίζουν δὲν εἶναι κανένα ἰδιαιτέρως δύσκολο χωρίο. οἱ μεταφρασταὶ κι ἑρμηνευταὶ «καταλαβαίνουν» ὅλοι ὅτι «Οὔτε ὁ Τίτος ἀναγκάστηκε νὰ περιτμηθῇ ἐξ αἰτίας τῶν ψευδαδέλφων», ἢ «...γιὰ νὰ μὴ γίνῃ τὸ θέλημα τῶν ψευδαδέλφων», ἢ «...παρ᾿ ὅλο ποὺ τὸ ἀπαιτοῦσαν οἱ ψευδάδελφοι»· δηλαδὴ ὅτι ἐν τέλει ὁ Τίτος δὲν περιτμήθηκε. ἔτσι σφαλερὰ μεταφράζουν κι ἑρμηνεύουν οἱ μεταγενέστεροι τοῦ Χρυσοστόμου, καὶ ὅλοι οἱ ἀρχαῖοι Λατῖνοι, καὶ οἱ ἀρχαῖες μεταφράσεις τῆς Καινῆς Διαθήκης, καὶ οἱ πέντε μητρικὲς εὐρωπαϊκὲς μεταφράσεις τῆς μεταρρυθμίσεως, γερμανικὴ γαλλικὴ ἱσπανικὴ ἰταλικὴ ἀγγλική, ἔτσι καὶ στὴ νεοελληνικὴ ὁ Μάξιμος Καλλιουπολίτης, ὁ Βάμβας, ὁ Τρεμπέλας, ὁ Δημητρόπουλος, οἱ τέσσερες τοῦ 1967 (Βέλλας, Εὐ. ᾿Αντωνιάδης, ᾿Αλιβιζᾶτος, Κονιδάρης), ὁ Κολιτσάρας, οἱ χιλιασταί, οἱ ἓξ τοῦ 1985 (᾿Αγουρίδης, Π. Βασιλειάδης, Γαλάνης, Γαλίτης, Καραβιδόπουλος, Στογιάννος), κι ὁ Σωτηρόπουλος· 13 καθηγηταὶ πανεπιστημίου καὶ ἄλλοι 4 θεολόγοι (ὁ Γαλίτης «καταλαβαίνει» τὸ χωρίο ἔτσι καὶ στὴν εἰσαγωγὴ (σελ. 23) τοῦ ἑρμηνευτικοῦ του ὑπομνήματος στὴν Πρὸς Τίτον ἐπιστολή). ἔτσι «καταλαβαίνουν» ἐπίσης τὸ χωρίο καὶ ὅλοι γενικῶς οἱ ἑρμηνευταί, ξένοι καὶ δικοί μας, καὶ ὅλοι οἱ λεξικογράφοι τῆς Καινῆς Διαθήκης. δὲν κατάλαβαν κανείς τους τί λέει στὸ χωρίο αὐτὸ ὁ Παῦλος, ἐπειδὴ δὲν ἤξεραν ἱκανοποιητικὰ τὴ γλῶσσα τῆς Καινῆς Διαθήκης καὶ γενικὰ τὴν ἀρχαία ἑλληνική· πιὸ ἑστιασμένα, ἐδῶ δὲν ἤξεραν τί σημαίνει τὸ δὲ στὸ ἐμπρόθετο διὰ δὲ τοὺς ψευδαδέλφους καὶ πῶς λειτουργεῖ ὡς βραχυλογία αὐτὸ τὸ δέ · δηλαδὴ οὔτε ἀντιλήφτηκαν τὴν ὕπαρξι τῆς βραχυλογίας καὶ τὴν ἰδιάζουσα κι ὀλιγόχρηστη σημασία τοῦ δέ. σημαίνει «παρὰ μόνο»· ἡ σωστὴ μετάφρασι, ποὺ ἔδωσα, σημαίνει ὅτι ὁ Τίτος περιτμήθηκε, μόνο γιὰ νὰ βουλώσῃ τὰ στόματα τῶν ψευδαδέλφων· ὅπως ἀργότερα ὁ Παῦλος, πρᾶγμα ποὺ δὲν τὸ πίστευε πιά, ξύρισε τὸ κεφάλι του καὶ προσέφερε θυσία τρία πρόβατα (᾿Αρ 6,13-21) στὸ ναὸ τῶν ᾿Ιουδαίων, μόνο γιὰ νὰ βουλώσῃ πάλι τὰ στόματα τῶν ἴδιων ψευδαδέλφων, κι αὐτὸ τοῦ κόστισε τέσσερα χρόνια φυλακή, τρεῖς ἀπόπειρες δολοφονίας του, καὶ πολλοὺς ἄλλους θανασίμους κινδύνους καὶ ταλαιπωρίες (Πρξ 21,23-27).
Παρόμοια χωρία μὲ τέτοια χρῆσι καὶ σημασία τοῦ δὲ βρῆκα μερικὰ γιὰ παράδειγμα καὶ στοὺς θύραθεν. λέει λόγου χάρι ὁ ᾿Αριστοτέλης στὰ ᾿Ηθικὰ νικομάχεια (8,16,1163β)· Διὸ κἂν δόξειεν οὐκ ἐξεῖναι υἱῷ πατέρα ἀπείπασθαι, πατρὶ δ᾿ υἱόν. δηλαδὴ ὁ πατέρας μπορεῖ ν᾿ ἀποπαιδώσῃ τὸ γιό. κι ὁ συντάκτης τοῦ ἑβδόμου βιβλίου τῆς ἀριστοτελικῆς Περὶ τὰ ζῷα ἱστορίας (7,6,585β) γράφει· Συμβαίνει δὲ πολλοῖς καὶ πολλαῖς, γυναιξὶ καὶ ἀνδράσι, μετ᾿ ἀλλήλων μὲν συνεζευγμένοις μὴ δύνασθαι τεκνοποιεῖσθαι, διαζευχθεῖσι δέ. δηλαδὴ μποροῦν νὰ τεκνοποιήσουν, ὅταν διαζευχθοῦν καὶ τεκνοποιήσουν μὲ ἄλλους συζύγους. καὶ πάλι ὁ ἴδιος λίγες σειρὲς πιὸ κάτω γράφει· Νέοις μὲν οὖσιν οὐδὲν γίνεται, πρεσβυτέροις δέ. δηλαδὴ γίνεται ὅταν γηράσουν. καὶ πάλι ὁ ἴδιος λίγο παρακάτω (586α) γράφει· ῾Η μὲν γὰρ θυγάτηρ ἐγένετο οὐκ Αἰθίοψ, τὸ δ᾿ ἐκ ταύτης. δηλαδὴ μιᾶς λευκῆς γυναικός, ποὺ γονιμοποιήθηκε ἀπὸ μαῦρο, ἡ μὲν ἀπ᾿ αὐτὸν θυγατέρα της δὲν γεννήθηκε μαύρη, γεννήθηκε ὅμως μαῦρο τὸ ἀπὸ τὴ θυγατέρα της ἐγγόνι της. καὶ ὁ ἀρχαῖος λεξικογράφος Μοῖρις, στὸ λῆμμα εὐκαιρεῖς γράφει· Εὐκαιρεῖς οὐδεὶς εἴρηκε τῶν παλαιῶν, ῞Ελληνες δέ. δηλαδὴ κανεὶς ᾿Αττικὸς συγγραφεὺς δὲν χρησιμοποίησε ποτὲ τὴ λέξι εὐκαιρεῖς, τὴ χρησιμοποίησαν ὅμως οἱ λοιποὶ ῞Ελληνες. κι ὁ ἄλλος ἀρχαῖος λεξικογράφος Φρύνιχος (᾿Εκλ., 214 παραβόλιον) λέει· Τῷ μὲν ὀνόματι οὐ κέχρηνται οἱ παλαιοί, τῷ δὲ ῥήματι. δηλαδή· «Οἱ παλιοὶ τὸ μὲν ὄνομα δὲν τὸ χρησιμοποιοῦσαν, χρησιμοποιοῦσαν ὅμως τὸ ῥῆμα». κι ὁ ἀρχαιομαθέστατος Φώτιος πολὺ ἀργότερα (᾿Επιστολὴ ἀπαντητικὴ πρὸς Νικόλαον ῾Ρώμης, 40) γράφει· ...Μάλιστά γε τῆς ὑμῶν πατρικῆς ὁσιότητος οὐ διὰ γραμμάτων, διὰ δὲ τῶν οἰκείων τοποτηρητῶν πληροφορηθῆναι κρινάσης,... δηλαδή· «...᾿Επειδὴ κυρίως ἡ πατρική σας ὁσιότης ἔκρινε νὰ μὴν πληροφορηθῇ μὲ γράμματα, νὰ πληροφορηθῇ ὅμως μὲ τοὺς τοποτηρητάς της,...». γιὰ τὴν τέτοια σημασία καὶ συντακτικὴ λειτουργία αὐτοῦ τοῦ δὲ δὲν μπορεῖ ποτὲ νὰ βοηθηθῇ κανεὶς ἀπὸ κανένα λεξικὸ κι ἀπὸ καμμία γραμματικὴ ἢ συντακτικό· πρέπει νὰ ἔχῃ ἄμεση καὶ πλούσια ἐμπειρία ἀπὸ τὰ κείμενα· πρέπει νὰ ἔχῃ διαβάσει δηλαδὴ αὐτοπροσώπως πολλὰ ἀρχαῖα κείμενα καὶ νὰ ἔχῃ παρατηρήσει καὶ διακρίνει αὐτὸ τὸ σπάνιο δέ.
Φυσικὰ οἱ δικοί μας 13 προειρημένοι καθηγηταὶ πανεπιστημίου, ποὺ δὲν κατάλαβαν τὸ χωρίο, ἔχουν ἀσυζητητεὶ τὸ ἐλαφρυντικὸ ὅτι, ἐνῷ τόσοι καὶ τόσοι ξένοι τοὺς παραπλανοῦσαν καὶ τοὺς ἐξωθοῦσαν στὸ λάθος, δὲν βρέθηκε νὰ τοὺς βοηθήσῃ οὔτε ἕνας· ἦταν ὁλομόναχοι καὶ ἀβοήθητοι. καὶ καθὼς ἦταν πάνω ἀπὸ τὰ μέτρα τους νὰ καταλάβουν τί λέει ὁ Παῦλος ἐδῶ, δὲν μπόρεσαν οὔτε νὰ τὸ φανταστοῦν αὐτὸ τὸ εἰδικὸ δὲ σὰν κάτι τὸ διαφορετικὸ ἀπὸ τὰ ἄλλα δέ, ὥστε νὰ κινηθοῦν πρὸς τὴ διερεύνησί του. κι ἐδῶ ποὺ τὰ λέμε ἕνα δὲ εἶναι ἕνας ψύλλος στ᾿ ἄχυρα. καὶ μὴ νομίσετε ὅτι, ὅταν οἱ καθηγηταὶ πανεπιστημίου ἔχουν νὰ νοιαστοῦν γιὰ τόσες καὶ τόσες ἀπόψεις, ποὺ ἔχουν στὸ κεφάλι τους, γιὰ τὶς μεταχρονολογήσεις τόσων βιβλίων τῆς Παλαιᾶς καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης, γιὰ τὴν ἄρνησι τῆς πατρότητός των καὶ τῆς γνησιότητός των, γιὰ τὶς ὑποτιθέμενες διαστρωματώσεις των, γιὰ τὸ πῶς ἀλλιῶς θὰ μπορέσουν νὰ λιμάρουν τὸ κῦρος των, γιὰ τὸ πῶς θὰ τὰ καταφέρουν ὅλ᾿ αὐτὰ χωρὶς τεκμήρια, γιὰ τὸ πῶς θὰ τὰ πλασσάρουν στοὺς φοιτητὰς τόσο σαφῶς, ὥστε νὰ γίνουν καταληπτὰ καὶ νὰ ῥιζώσουν στὶς τρυφερὲς ἐφηβικὲς διάνοιες ἐκείνων, καὶ τόσο ἀσαφῶς, ὥστε αὐτοὶ νὰ μὴ διακινδυνεύσουν τὴν καρέκλα τους καὶ τὸ ἀξιόλογο εἰσόδημά τους ἀπὸ τὸ κήρυγμα τοῦ Χριστοῦ, γιὰ τὸ πῶς θὰ στηρίξουν τόσες ἄλλες μπαροῦφες ποὺ ἀνέλαβαν νὰ στηρίξουν, μὴ νομίσετε ὅτι εἶναι εὔκολο ἢ ὅτι τοὺς μένει καιρὸς ν᾿ ἀσχοληθοῦν ἔστω καὶ λίγο μὲ τὸ πῶς θὰ καταλάβουν κιόλας τὸ κείμενο τῆς Βίβλου, γιὰ τὸ ὁποῖο ἀποφαίνονται. ὅλα ἀπ᾿ αὐτοὺς τὰ περιμένετε; τί νὰ προλάβουν πρῶτα οἱ ἄνθρωποι; ὅσο γιὰ τὰ θεολογήματα τῶν ἑρμηνευτῶν τῶν τελευταίων 500 ἐτῶν καὶ τοῦ Γαλίτη, στὴ σελίδα του ποὺ σημείωσα, γιὰ τὸ πῶς ἀντιλαμβάνεται στὸ χωρίο του αὐτὸ τὴν ἐν Χριστῷ ἐλευθερία του ὁ Παῦλος, εἶναι φυσικὰ μόνο ἀρλοῦμπες. ὁ Παῦλος ἐδῶ ἐννοεῖ τὴν ἐν Χριστῷ ἐλευθερία του, καὶ τὴν τοῦ Τίτου, ὅπως τὴν ἐννόησε κι ἀργότερα στὸ χωρίο τῶν Πράξεων ποὺ ὑπέμνησα.
Συμβολὴ 8 (2005)