Πάντα, ὅταν ἄκουγα ἢ ἔλεγα τὸ μασάλι μὲ τὸ ΄΄αὐγὸ τοῦ Κολόμβου΄΄, νόμιζα ὅτι εἶναι μόνο ἕνας ὑπερβολικὸς θρυλικὸς ἀστεϊσμός˙ μέχρι ποὺ βρέθηκα κι ὁ ἴδιος μπροστὰ σ’ ἕνα παρόμοιο φαινόμενο μὲ 13 καθηγητὰς πανεπιστημίου καὶ 6 ἄλλους λογίους, ὅλους μεταφραστὰς τῆς Π. Διαθήκης. εἶναι οἱ ἀκόλουθοι. οἱ 5 τῆς ΄΄μεταφράσεως Βάμβα΄΄ Λήβς (H. D. Leeves), Λάουντς (I. Lowndes), N. Βάμβας, Κ. Τυπάλδος-Ἰακωβᾶτος, καὶ Γ. Ἰωαννίδης˙ ὁ Π. Τρεμπέλας˙ ὁ Ἀ. Χαστούπης˙ οἱ 6 τῆς ΄΄μεταφράσεως Βέλλα καὶ τῶν ἁπλουστευτῶν του΄΄ Β. Βέλλας, Ἠ. Οἰκονόμου, Ν. Παπαδόπουλος, Π. Σιμωτᾶς, Β. Τσάκωνας, καὶ Μ. Κωνσταντίνου˙ σύνολο 13. καὶ οἱ 5 λόγιοι Ἀ. Κάλβος, Ν. Κεφαλᾶς, Κ. Καλλίνικος, Ἰ. Γιαννακόπουλος, καὶ Ἰω. Κολιτσάρας˙ καὶ οἱ ἀνώνυμοι κι ἄγνωστοι μεταφρασταὶ τῆς ΄΄χιλιαστικῆς μεταφράσεως΄΄ τὴν ὁποία συμβουλεύονται ἀρκετὲς φορὲς οἱ ἁπλουστευταὶ τοῦ Βέλλα. στὴν ἐδῶ ἐξέτασι ἀναφέρομαι μόνο στὴ μετάφρασι τῶν Ψαλμῶν.
Γιὰ καλλίτερη ἐνημέρωσι θὰ περιλάβω καὶ τοὺς μετὰ Χριστὸν Ἰουδαίους παρασκευαστὰς τοῦ μασοριτικοῦ (Μ), οἱ ὁποῖοι ἐπαναμεταφράζουν τοὺς Ἑβδομήκοντα (Ο΄) ἀπὸ τὸ Β΄ μέχρι τὸ Ι΄ αἰῶνα, ΄΄ τὰ θεῖα ἀρχέτυπα΄΄ ὅπως τὸ λὲν τὸ μασοριτικὸ οἱ ἐξεταζόμενοι, τοὺς συντάκτες τῆς ἑβραιογλώσσου μεσαιωνικῆς (F΄-Ι΄ αἰ.) Χαλδαϊκῆς Παραφράσεως (Ταργούμ), τοὺς ἑλληνογλώσσους Ἰουδαίους μεταφραστὰς τοῦ Β΄ καὶ Γ΄ αἰῶνος Ἀκύλα καὶ Σύμμαχο, καὶ τοὺς ἀλλογλώσσους Χριστιανοὺς μεταφραστὰς τῶν ἀρχαίων μεταφράσεων (Δ΄- F΄ αἰ.) λατινικῆς, συριακῆς (πεσσίτας), αἰθιοπικῆς, καὶ ἀραβικῆς, ἀπὸ τοὺς ὁποίους εἶναι γνωστοὶ μόνο οἱ δύο τῆς λατινικῆς, ὁ Ἰουδαῖος Βαρανίνα κι ὁ μοναχὸς Ἱερώνυμος. δὲν θὰ περιλάβω τὸ Λούθηρο καὶ τοὺς λοιποὺς προτεστάντες μεταφραστὰς τῶν μητρικῶν εὐρωπαϊκῶν μεταφράσεων, γερμανικῆς γαλλικῆς ἱσπανικῆς ἰταλικῆς καὶ ἀγγλικῆς, ἐπειδὴ αὐτοὶ δὲν εἶχαν καμμιὰ ἄμεση ἢ ἔμμεση ἐπαφὴ μὲ τὸ κείμενο τῶν Ο΄, καὶ δὲν ἐνδιαφέρουν στὴν παροῦσα περίπτωσι, ἂν καὶ τὰ μεταφράσματά τους εἶναι βαριὰ κληρονομημένα στοὺς δικούς μας, ἰδίως ἐκείνους ποὺ μεταφράζουν ΄΄ἐκ τῶν θείων ἀρχετύπων΄΄.
Τοὺς ἐξετάζω ὅλους σὲ μιὰ ψαλμικὴ φράσι (Ψα 67,31), ἡ ὁποία στὰ σῳζόμενα, ἢ ἀκριβέστερα στὰ χρησιμοποιημένα, χειρόγραφα τῶν Ο΄ παραδίδεται ὡς τοὺς δεδοκιμασμένους τῷ ἀργυρίῳ. μεταφράζουν λοιπὸν οἱ προειρημένοι ὅλοι ὡς ἀκολούθως.
Ἀφήνω κατὰ μέρος τὸ πῶς μὲ τὴ μασοριτικὴ ἀλχημεία ἡ φράσι κατάντησε ὅπως καντάντησε πρῶτα στὸ μασοριτικὸ κείμενο κι ἔπειτα στὴ χαλδαϊκὴ Ταργούμ, στὴ συριακὴ πεσσίτα, καὶ μέσῳ τῶν προτεσταντικῶν μεταφράσεων στοὺς Νεοέλληνες Κάλβο, Βάμβα - Τυπάλδο, Χαστούπη, Βέλλα καὶ ἁπλουστευτάς του, καὶ στοὺς χιλιαστάς, κληρονόμους ὅλους καὶ φορεῖς τῆς μασοριτικῆς ἀλχημείας, καὶ ὑπογραμμίζω μόνον ὅτι ὅλοι μιλοῦν γιὰ ἀργύριον, ἄργυρον, ἀσήμι, ἀκόμη κι ὁ Χαστούπης ποὺ κυρίως τὸ ἀργύριον ἐννοεῖ μὲ τὴ λέξι του λαφυραγωγίαι εἴτε αὐτὸς εἴτε ἐκεῖνος ἀπὸ τὸν ὁποῖο τὴν ξεσήκωσε αὐτὴ τὴ λέξι. μερικοὶ ἐννοοῦν νομίσματα, ὅπως οἱ παρασκευασταὶ τοῦ μασοριτικοῦ μὲ τὰ κέρματα ἀργυρίου, οἱ ταργουμισταὶ μὲ τὸ καθαρώτερο ἀργύριο, ὁ Ἀκύλας μὲ τοὺς τροχοὺς (=δισκία) ἀργυρίου, καὶ οἱ χιλιασταὶ μαζὶ μὲ τοὺς ἁπλουστευτὰς τοῦ Βέλλα, οἱ ὁποῖοι μᾶς ΄΄ἀσημώνουν΄΄ μὲ τὰ κομμάτια ἀσήμι ἢ τὴ φράσι κρατώντας ἀσήμι στὰ χέρια τους, παρ’ ὅλο ποὺ τέτοια στρόγγυλα νομίσματα δὲν ὑπῆρχαν στὴν ἐποχὴ τοῦ Δαυΐδ˙ ὁ ψαλμὸς εἶναι σίγουρα δαυϊτικός. διαισθάνονται καὶ πλησιάζουν τὸ σωστὸ νόημα τῆς ψαλμικῆς φράσεως οἱ Σύμμαχος, Κεφαλᾶς, Καλλίνικος, Τρεμπέλας, Γιαννακόπουλος, καὶ Κολιτσάρας, τόσο ἐπειδὴ ἡ διπλανὴ λέξι δεδοκιμασμένους παραπέμπει σαφῶς στὴ δοκιμὴ καὶ τὸν καθαρισμὸ τοῦ μετάλλου μὲ τὴν τῆξι, ὅσο κι ἐπειδὴ ἡ παρομοίωσι αὐτὴ στὴ Βίβλο εἶναι συχνὴ καὶ γνωστή, ἀλλὰ παρὰ ταῦτα δὲν μποροῦν νὰ στήσουν ὄρθιο τὸ αὐγὸ τοῦ Κολόμβου, ποὺ ἐδῶ εἶναι ἕνα ἁπλὸ ὀρθογραφικὸ λάθος τῶν χειρογράφων τῶν Ο΄, ἰωτακιστικό, τὸ ὁποῖο κανονικὰ ἔπρεπε νὰ μὴ δημιουργήσῃ πρόβλημα μήτε ν’ ἀπασχολήσῃ κανέναν ἑρμηνευτὴ ἢ μεταφραστή. ἔπρεπε νὰ διορθωθῇ σιωπηρῶς καὶ ἀπὸ συμφώνου σὰν παρονυχίδα.
Δὲν εἶναι ἀργύριον ἀλλ’ ἀργυρεῖον, σὲ δοτικὴ ἀργυρείῳ. καὶ φυσικὰ εἶναι εὐνόητο ὅτι ἐδῶ ὑπῆρχε στὸ κείμενο καὶ ἕνα ἐν, ποὺ ἐξέπεσε ἢ ἐξαφανίστηκε κάπως ἀλλιῶς, πρᾶγμα συχνὸ στὰ χειρόγραφα. ἡ φράσι δηλαδὴ εἶναι περίπου τοὺς δεδοκιμασμένους < ἐν > τῷ ἀργυρείῳ˙ ΄΄αὐτοὺς ποὺ δοκιμάστηκαν στὸ καμίνι τήξεως τοῦ ἀργύρου΄΄. ἔτσι χρυσεῖον ἀργυρεῖον καὶ χαλκεῖον λέγονται τὰ καμίνια τήξεως καὶ γενικώτερα τὰ ἐργαστήρια κατεργασίας τῶν ἀντιστοίχων μετάλλων (Ξενοφῶν, Πόροι 4,5. Πλάτων, Εὐθύδημος, 300b. Στράβων 3,2,8), καὶ ἀσφαλῶς συγχέονται σήμερα ἀκουστικῶς καὶ πρέπει νὰ διακρίνωνται ἀπὸ τὰ χρυσίον ἀργύριον καὶ χαλκίον, ποὺ σημαίνουν τὶς κατασκευὲς καὶ ἰδιαίτερα τὸ κόσμημα τὸ νόμισμα καὶ τὸ σκεῦος. τὸ σχετικὸ λάθος μπορεῖ νὰ τὸ διορθώσῃ καὶ μαθητὴς γυμνασίου, ἂν φυσικὰ εἶναι προαγώγιμος. ἡ ἀκριβέστερη ἀλήθεια εἶναι ὅτι τὸ ἐν δὲν ἐξέπεσε ἀλλὰ βρίσκεται μέσα στὸ κείμενο παραναγνωσμένο ὡς τῷ. στ’ ἀρχαῖα χειρόγραφα οἱ προθέσεις τὰ ἄρθρα οἱ καταλήξεις καὶ μερικοὶ σύνδεσμοι ὅπως οἱ μὲν δὲ γὰρ καὶ ἀλλὰ ἐν ἀνὰ παρὰ κλπ., γράφονται μὲ παλαιογραφικὰ συντομογραφικὰ συμπλέγματα - μονογράμματα δυσανάγνωστα˙ κι ἐδῶ τὸ ἐν παραναγνώστηκε ὡς τῷ. ἡ φράσι ὀρθῶς διαβασμένη ἔχει˙ τοὺς δεδοκιμασμένους ἐν ἀργυρείῳ.
Ἐντυπωσιάζομαι ἀπὸ τὸ πόσο λείπει ἡ ἐπιστημονικὴ κατάρτισι ἀπὸ τοὺς προειρημένους καθηγητὰς πανεπιστημίου καὶ λογίους, τόσους στὸν ἀριθμὸ μάλιστα καὶ τόσα χρόνια καλύπτοντες, καὶ πόσο ἀπροπαράσκευοι ἦταν γιὰ τὸ ἔργο τῆς ἑρμηνείας καὶ μεταφράσεως κειμένων καὶ μάλιστα τοῦ ἱεροῦ κειμένου τῆς Βίβλου. θὰ ἦταν βέβαια ἰδιαίτερα σκληρὸ ν’ ἀπαιτήσω ἀπὸ τοὺς προειρημένους καθηγητὰς πανεπιστημίου νὰ καταλάβουν καὶ τὸ ἐν ποὺ βρίσκεται παραναγνωσμένο μέσα στὸ κείμενο, γιατὶ θὰ ἦταν σὰ νὰ ἔχω ἀπ’ αὐτοὺς τὴν ἀπάνθρωπη ἀπαίτησι ἐκτὸς ἀπὸ καθηγηταὶ πανεπιστημίου νὰ εἶναι κι ἐπιστήμονες καὶ νὰ ἔχουν κάποια γνῶσι ἀναγνώσεως ἀρχαίων χειρογράφων, κάποια γεῦσι κριτικῆς κειμένου καὶ βιβλικῆς γλώσσης, καὶ κάποια πραγματολογικὴ ἀρχαιογνωσία˙ ἀλλὰ τὸ ἀργυρίῳ, νομίζω, ὤφειλαν νὰ ξέρουν νὰ τὸ διορθώσουν σὲ ἀργυρείῳ —ἕνα ὀρθογραφικὸ λάθος εἶναι—, διότι ὅλοι τους ἔχουν βγάλει γυμνάσιο καὶ μάλιστα ἑξατάξιο. εἶναι κρῖμα δυὸ δεκάδες καθηγητῶν πανεπιστημίου, ποὺ καλύπτουν δυὸ αἰῶνες, κι ἄλλη μία δεκάδα λοιπῶν λογίων νὰ πνίγωνται ὅλοι μαζὶ σὲ μιὰ κουταλιὰ νερό. ἡ τραγῳδία ὅμως αὐτὴ μετατρέπεται σὲ κωμῳδία, ὅταν δῇ κανεὶς ὅτι ὅλοι τους αὐτοὶ ἔχουν καὶ ἀπόψεις γιὰ τὴ Βίβλο καὶ γιὰ τὴν ἡλικία τὴ γνησιότητα τὴν πατρότητα τὴν ποιότητα καὶ τὴν ἀξιοπιστία τῶν βιβλίων της, τὶς ὁποῖες ἀπόψεις ἐκφράζουν μὲ ὕφος δυόμισυ Ναπολεόντων καὶ στοὺς κακότυχους φοιτητάς των καὶ στὸ εὐρύτερο κοινό. καὶ δὲν διερωτῶνται ποτέ, οὔτε αὐτοὶ οὔτε οἱ ἀναγνῶστες καὶ ἀκροαταί τους, πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ ἔχουν ἄποψι γιὰ κείμενα ποὺ δὲν καταλαβαίνουν. λέμε στὸ χωριό μου γιὰ τέτοιες περιπτώσεις μιὰ παροιμία, ποὺ λέει περίπου ΄΄Βάλε κάποιον μάγειρα, νὰ σοῦ μαγειρέψῃ κάτι΄΄.
Θέλω νὰ πῶ μὲ τὴν εὐκαιρία καὶ ὅτι τὸ ψαλμικὸ αὐτὸ χωρίο εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ πολλὰ ἐκεῖνα τῆς Π. Διαθήκης, ὅπου φαίνεται ἡ ἐξάρτησι τοῦ μασοριτικοῦ ἰουδαϊκοῦ κειμένου ἀπὸ τὴ μετάφρασι τῶν Ο΄, τῆς ὁποίας εἶναι ἐπαναμετάφρασι στὴ νεοεβραϊκὴ τῶν βυζαντινῶν χρόνων. οἱ μασορῖτες, ὅπως συμβαίνει κι ἐδῶ μὲ τὴ σφαλερὴ γραφὴ ἀργυρίῳ ἀντὶ τῆς ὀρθῆς ἀργυρείῳ, πολλὲς φορὲς μεταφέρουν στὸ παρασκεύασμά τους ἀκόμη καὶ τόσο ἁπλᾶ ὀρθογραφικὰ λάθη τῶν χειρογράφων τῶν Ο΄. ἔτσι λ.χ. καὶ στὸ ψαλμικὸ δράξασθε παιδείας (Ψα 2,12) μεταφέρουν παιδία (βρ). τὸ βρ (βερὶ) σημαίνει ΄΄χόρτο΄΄, ΄΄χλόη΄΄, ΄΄βλαστάρι΄΄(κυριολεκτικῶς), καὶ (μεταφορικῶς) ΄΄παιδί΄΄˙ φαίνεται καὶ στὶς ἐξελληνισμένες ἑβραϊκὲς ὀνομασίες τῶν φυτῶν ζιγγίβερι, τιγγάβαρι, κιννάβαρι.
Παρόμοιο κριτικὸ λάθος κάνουν στὶς ΄΄κριτικὲς΄΄ ἐκδόσεις των οἱ Swete καὶ Rahlfs στὰ χωρία Ἔσδρας Ἱερεὺς 2,7˙ Δανιὴλ (κατὰ Θεοδοτίωνα, ποὺ αὐτοὶ νομίζουν γιὰ Ο΄) 1,2˙ Βήλ, 10˙ Α΄ Μακκαβαίων 1,47 καὶ 10,83, ὅπου ἔχουν εἰδώλιον εἰδωλίῳ εἰδώλια ἀντὶ εἰδωλεῖον εἰδωλείῳ εἰδωλεῖα, παρ’ ὅλο ποὺ τὰ συμφραζόμενα τοὺς βοηθοῦν μὲ τὰ ῥήματά τους πάρα πολὺ στὸ ν’ ἀντιληφτοῦν τὸ σωστό. αὐτὲς τὶς χοντρὲς γκάφες τὶς κάνουν οἱ ΄΄κριτικοὶ΄΄ αὐτοὶ ἐκδότες τῆς Π. Διαθήκης, ἐπειδὴ δὲν ξέρουν καλὰ ἑλληνικά, οὔτε ξέρουν καλὰ ἀρχαία ἑλληνικὴ παλαιογραφία, ὥστε νὰ διαβάζουν τ’ ἀρχαῖα χειρόγραφα τῆς Βίβλου σωστά. αὐτὸ φαίνεται καὶ σὲ πάρα πολλὰ ἄλλα σημεῖα τῶν ΄΄κριτικῶν΄΄ τους ἐκδόσεων. αὐτοὶ ὅμως εἶναι ξένοι κι αἱρετικοί, καὶ δικαιολογοῦνται. τὸ μόνο κακὸ εἶναι ὅτι αὐτοὶ οἱ ξένοι καὶ προτεστάντες παρασύρουν καὶ τοὺς καημένους τοὺς δικούς μας, ποὺ τοὺς θαυμάζουν.
Μελέτες 8 (2010)
