Ευρετήριο Άρθρου

 

23. Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΙ ΚΑΙ Η «ΕΚΔΟΣΙ» ΤΟΥ NESTLE

 
(Δυὸ ἐρωτήσεις στὸν Δρα Κωνσταντῖνο Σιαμάκη)
 
     1. Ἐρώτησι. Τί εἶναι δυναμικὴ μετάφρασι;
     Ἀπάντησι. Στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γλῶσσα τὸ δύναται στοὺς ἑρμηνευτὰς σχολιαστὰς καὶ λεξικογράφους θὰ πῇ «σημαίνει». ἡ φράσι λόγου χάρι δέπας δύναται ποτήριον θὰ πῇ «δέπας σημαίνει ποτήρι». ἀπ᾿ αὐτὸ τὸ δύναται παράγεται ὁ ἑλληνικὸς ὅρος τῶν ξένων dynamic, ὁ ὁποῖος θὰ πῇ «κατὰ φράσι», «κατὰ νόημα» (ὄχι κατὰ λέξι), καὶ κάπως περιττολογικὰ θὰ πῇ «ἐλεύθερη μετάφρασι». ἀσφαλῶς μιὰ ἐλεύθερη μετάφρασι μπορεῖ νὰ εἶναι καὶ σωστὴ καὶ ἄθλια. ἐκεῖνοι ὅμως ποὺ χρησιμοποιοῦν τὴν ἔκφρασι αὐτὴ δὲν φαίνονται νὰ καταλαβαίνουν πάντοτε τὴ σημασία της. τὶς πιὸ πολλὲς φορὲς παπαγαλίζουν μὴ καταλαβαίνοντας. καὶ δὲν γνωρίζουν βέβαια οὔτε τὴν ἀρχαία ἑλληνική της προέλευσι. τὸ πιὸ ἀξιοπρόσεκτο ὅμως εἶναι ὅτι κάτω ἀπὸ τὸν ὅρο «δυναμικὴ μετάφρασι» οἱ περισσότεροι κρύβουν τὴν ἀδυναμία τους· ὅτι δὲν καταλαβαίνουν καλὰ τί σημαίνει τὸ κείμενο ποὺ μεταφράζουν, καὶ τὸ ἀποδίδουν στὸ περίπου. καὶ κάνοντας τὸ μειονέκτημά τους πλεονέκτημα —μαγκιά τους—, σκεπάζουν μ᾿ αὐτὸ τὶς ἀρλοῦμπες των.
    
     2. Ἐρώτησι. Τί γνώμη ἔχετε γιὰ τὴν ἔκδοσι τοῦ Nestle;
     Ἀπάντησι. Δὲν εἶναι ἔκδοσι ἀλλ᾿ ἐράνισμα ἀπὸ πέντε πρϋπάρχουσες κριτικὲς ἐκδόσεις· ἕνας ἄχρηστος ἀχταρμᾶς.
     Ἐρώτησι. Δηλαδή;
     Ἀπάντησι. Δηλαδὴ… δηλαδή… Νὰ σᾶς τὸ ἐκφράσω μ᾿ ἕνα ἀνέκδοτο γιὰ σπαγγορραμμένους. Μιὰ ὀχταμελὴς οἰκογένεια σπαγγορραμμένων, πάππος γιαγιὰ γονεῖς καὶ τέσσερα παιδιά, θέλησαν νὰ κάνουν ὅλοι τους ἀνάλυσι αἵματος, ἀλλ᾿ ἀντὶ γιὰ ὀχτὼ ἀναλύσεις νὰ πληρώσουν μόνο γιὰ μία. πῆραν λοιπὸν μέσα σὲ μία μόνο σύριγγα αἷμα ἀπ᾿ ὅλους κι ἔδωσαν τὸ κοκταίηλ γι᾿ ἀνάλυσι στὸ μικροβιολόγο. σὰν τὸ ἀποτέλεσμα τῆς ἀναλύσεως ἐκείνης εἶναι τὸ «κριτικὸ» ἀποτέλεσμα τοῦ ἐρανίσματος τῶν Nestle - Aland.
     Ἀλλὰ καὶ οἱ πέντε «κριτικὲς» ἐκδόσεις, ἀπὸ τὶς ὁποῖες τσιμπολογάει τὸ τσιμπολόγημα τοῦ Nestle, δὲν εἶναι καθόλου «κριτικὲς» ἀλλὰ τελείως ἄκριτη δουλειά. τοὺς παρασκευαστάς των δὲν τοὺς ἔκοβε οὔτε νὰ διακρίνουν καὶ ξεχωρίσουν τὸν περγαμηνὸ τύπο κειμένου ἀπὸ τὸν ἄθλιο παπυρικὸ τύπο ποὺ υἱοθετοῦν βλακωδῶς, ὁ ὁποῖος μαστίζεται κι ἀπὸ κοπτισμό.
     Ἐρώτησι. Δηλαδή;
     Ἀπάντησι. Δηλαδὴ νά. τόσο στὴ Βίβλο ὅσο καὶ σ᾿ ὅλα τὰ χριστιανικὰ καὶ τὰ θύραθεν κείμενα ὑπάρχουν δύο τύποι κειμένου, ὁ παπυρικὸς κι ὁ περγαμηνός. ἡ περγαμηνὴ εἶναι μιὰ πολὺ ἀνθεκτικὴ καὶ σχεδὸν ἄφθαρτη γραφικὴ ὕλη, ποὺ δέχεται καὶ μιὰ ἀνεξίτηλη σιδηροῦχο μελάνη, ἡ ὁποία περιέχει γύρω στὸ 5% θειικὸ σίδηρο (FeSO4+ 7H2O). ὁ θειικὸς σίδηρος, ποὺ στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ λέγεται μελαντηρία, ἀνακαλύφθηκε καὶ χρησιμοποιήθηκε ὡς συστατικὸ τῆς γραφικῆς μελάνης ἀπὸ τοὺς Μακεδόνες στὰ χρόνια τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου. γι᾿ αὐτὸ κι ἀπὸ τότε χρονολογοῦνται τ᾿ ἀρχαιότερα σῳζόμενα σήμερα χρωστικὰ κείμενα· τ᾿ ἀρχαιότερα τῆς ὥρας ἐκείνης σῳζόμενα σήμερα κείμενα εἶναι μόνο χαρακτικά. τὸ ὀρυκτὸ αὐτὸ καὶ φυσικὰ ἀνόργανο ὑλικὸ δὲν ἀποχρωματίζεται ποτέ, δὲν ξεθωριάζει στοὺς αἰῶνες. ἐπειδὴ δὲν ἑνώνεται μὲ τὸ ἀτμοσφαιρικὸ ὀξυγόνο, ποὺ ξεθωριάζει ὅλα τὰ ὀργανικὰ χρώματα. ἡ μελαντηρία ἢ θειικὸς σίδηρος κάνει τὴ μελάνη ἀνεξίτηλη· καὶ σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἄφθαρτη καὶ δεκτικὴ περγαμηνὴ μᾶς δίνει χειρόγραφα ἀθάνατα. σ᾿ αὐτὸ τὸ συνδυασμὸ γραφικῆς ὕλης καὶ μελάνης ὀφείλεται ἡ διάσωσι τοῦ 99% τῶν ἀρχαίων κειμένων· τὰ ὁποῖα καὶ σῴζονται σὲ κατάστασι ἄριστη. τὸ ὑπόλοιπο 1% τῶν κειμένων διασώθηκε τὸ μισὸ σὲ χαρακτικὰ χειρόγραφα (κυρίως μαρμάρινες ἐπιγραφὲς) καὶ τ᾿ ἄλλο μισὸ σὲ χρωστικὰ χειρόγραφα (κυρίως παπύρους). ὁ πάπυρος εἶναι ἕνα πολὺ λεπτὸ ψαθάκι (ψάθινο κόντρα πλακέ), τὸ ὁποῖο εὔκολα καὶ παρὰ τὴν ἁπαλὴ χρῆσι του σπάζει, τρυπάει, σχίζεται, χάνει γωνίες, καὶ σὲ 10 περίπου χρόνια μετρίας χρήσεως ξεπουπουλίζεται, κουρελιάζεται καὶ διαλύεται. ὅταν παπύρινο χειρόγραφο χρησιμοποιηθῇ ὡς πρότυπο ἀντιγραφῆς, τὸ κείμενο χάνει φράσεις λέξεις καὶ συλλαβές, οἱ ὁποῖες μερικὲς φορὲς «συμπληρώνονται» κιόλας ἀπὸ τὴ φαντασία τοῦ ἐμπορικοῦ γραφέως τῶν χειρογράφων, ποὺ εἶναι ἐνσυνείδητος ἢ ἀθέλητος παραχαράκτης καὶ πλαστογράφος. ἐπίσης ἡ μελαντηρία (FeSO4+7H2O) χημικῶς κατατρώει τὸν πάπυρο, καὶ οἱ λέξεις γίνονται τρύπες. καὶ μέσα σ᾿ ἐλάχιστα χρόνια κάνει τὸν πάπυρο ἕνα κατατρυπημένο κουρέλι. ἐνῷ ἡ περγαμηνὴ δέχεται τὴ σιδηροῦχο μελάνη καὶ τὴν κρατάει στοὺς αἰῶνες χωρὶς καμμιὰ ἀπολύτως φθορά. ἔτσι στὸν πάπυρο ἀναγκάστηκαν νὰ χρησιμοποιοῦν μόνο τὴν παλιὰ ὀργανικὴ ἀνθρακοῦχο μελάνη, ἡ ὁποία ξεθωριάζει σὲ 200 περίπου χρόνια μέχρι καὶ πλήρους ἐξαφανισμοῦ μερικὲς φορές. καὶ τρίτον μιὰ παπυρικὴ παράδοσι κειμένου σὲ 1000 χρόνια ἔχει περίπου 100 διαδοχικὲς ἀντιγραφές (ἀνὰ 10 χρόνια), ἐνῷ μιὰ περγαμηνὴ παράδοσι στὰ ἰσάριθμα χρόνια ἔχει περίπου 2 ἀντιγραφές· κι ἀπὸ εὐκρινὲς πρότυπο. καταλαβαίνει κανεὶς πόσο ἀνώτερος ποιοτικῶς εἶναι ὁ περγαμηνὸς τύπος κειμένου, αὐτὸς ποὺ προκύπτει ἀπὸ περγαμηνὴ παράδοσι, καὶ πόσο ἄθλιος ποιοτικῶς εἶναι ὁ παπυρικὸς τύπος κειμένου.
     Ὁ πάπυρος χρησιμοποιόταν στὴν Ἀλεξάνδρεια καὶ στὴ λοιπὴ Αἴγυπτο, ἡ περγαμηνὴ στὴ Συρία, Μικρὰ Ἀσία, Βαλκάνια, καὶ Ἰταλία. τὰ θύραθεν, τὰ βιβλικά, καὶ τὰ χριστιανικὰ κείμενα τῆς περγαμηνῆς παραδόσεως (ἢ ἀντιοχειανῆς -κωνσταντινουπολιτικῆς - βυζαντινῆς) εἶναι ἀκέραια, τὰ τῆς παπυρικῆς ἢ ἀλεξανδρινῆς βρίσκονται σὲ ἄθλια κατάστασι. ὑπάρχουν ὅμως καὶ περγαμηνὰ χειρόγραφα ποὺ εἶναι γόνοι παπυρικῆς παραδόσεως. τέτοια ὕπουλα χειρόγραφα εἶναι οἱ κώδικες Α Β S ἢ Α Β א  (ἀλεξανδρινὸς βατικανὸς σιναϊτικὸς) τοῦ Δ΄ καὶ Ε΄ αἰῶνος, καὶ μερικὰ ἄλλα τοῦ Θ΄ καὶ Ι΄ αἰῶνος μεταγραμμένα στὴν καμπὴ τῆς μεταγραφῆς ἀπὸ τὴ μεγαλογράμματη στὴ μικρογράμματη γραφή.
     Οἱ ἀνεπιστήμονες καὶ ἄκριτοι ἐκδότες τῶν «κριτικῶν» ἐκδόσεων, ἀπὸ τὶς ὁποῖες ἐρανίστηκαν οἱ Nestle κι ὁ Aland τὸ κείμενο τοῦ βιβλιαρίου τους, βασίστηκαν μόνο στοὺς τρεῖς προειρημένους ἀθλίους κώδικες Α Β S λόγῳ τῆς ἀρχαιότητός των καὶ χρησιμοποίησαν μόνο γιὰ διακόσμησι καὶ φιγούρα καὶ μερικὰ ἄλλα χειρόγραφα. κι ἔβγαλαν ἕνα κείμενο ἀθλίας καταστάσεως, πρόσθετη τροφὴ τῆς ἀρνητικῆς κριτικῆς. ἦταν καθηγηταὶ πανεπιστημίου ἀλλ᾿ ὄχι κι ἐπιστήμονες. μερικοὶ ἀπ᾿ αὐτοὺς ἦταν κυρίως ἔμποροι. ὁ Tischendorf ἦταν ἀρχαιοκάπηλος καὶ μαυραγορίτης ἔμπορος. οἱ Nestle ἦταν ἔμποροι, ὁ Aland φωτογράφος κι ἔμπορος. δὲν ἀντιλήφθηκαν τίποτε ἀπολύτως ἀπ᾿ αὐτὰ ποὺ λέω ἐδῶ. αὐτὰ ἦταν πάνω ἀπὸ τὶς δυνατότητές των.
     Ὁ κοπτισμὸς τοῦ παπυρικοῦ τύπου κειμένου, τὸν ὁποῖο ἀνακάλυψα κι ὠνόμασα ἔτσι τὸ 1988 (Γραφικὰ 2,151), εἶναι φαινόμενο ἀποκλειστικῶς ἀφρικανικό. οἱ Ἀφρικανοὶ ὅλοι καὶ φυσικὰ οἱ Κόπτες (Αἰγύπτιοι, Ἀλεξανδρινοὶ) μιλοῦν πάντοτε μὲ τὰ ῥουθούνια, γι᾿ αὐτὸ καὶ πολὺ ἔρρινα, μὲ πολὺ μ ν· λόγου χάρι ἀντὶ Πέτρος Πέτρου Γάλης λένε Μποῦτρος Μποῦτρος Νγκάλη. λὲν ἐπίσης μπίτσα καὶ μπιτσαρία ἀντὶ πίτσα καὶ πιτσαρία. ἔτσι στὴν Ἀλεξάνδρεια ἀνέκαθεν μικρογραφιᾶδες καὶ μικρέμποροι βιβλίων παρασκεύαζαν ἄθλια ἀντίγραφα χειρογράφων γεμάτα ἀπ᾿ αὐτὸν τὸν ἔρρινο ἀφρικανικὸ ῥουθουνισμό, μὲ ἄφθονα περιττὰ μ ν· λήμψομαι ἐλήμφθη ἀναλημφθήσεται ἀνελήμφθη λῆμψις ἀνάλημψις μετάλημψις προσωλημψία προσωπολημπτῶ ἀπροσωπολήμπτως κάμψα καμψίον καμψάκη Ἡρώνδας, ἔστιν τις, ἔφυγεν πᾶς, κλπ.. οἱ «κριτικὲς» ἐκδόσεις καὶ τὸ τσιμπολόγημα τοῦ Nestle εἶναι κατάφορτα ἀπὸ σκουπίδια κοπτισμοῦ. τοὺς «κριτικοὺς» ἐκδότες δὲν τοὺς ἔκοβε τόσο ποὺ νὰ καταλάβουν τὸ φαινόμενο αὐτὸ καὶ ν᾿ ἀποτοξινώσουν τὰ κείμενα ἀπὸ τὸν ἀφρικανικὸ ῥουθουνισμό.
     Γενικὰ μετὰ τὸ 1800 περίπου, ποὺ στὴν Εὐρώπη καὶ στὴν Ἀμερικὴ οἱ θετικὲς ἐπιστῆμες ἄρχισαν ν᾿ ἀπορροφοῦν ὅλα τὰ πρώτης δευτέρας καὶ τρίτης διαλογῆς μυαλά, γιὰ τοὺς «βιβλικοὺς» ἔμειναν μόνο διανοητικὰ ἱζήματα, στοὺς ὁποίους τὸ νὰ καταλάβουν ὡρισμένα πράγματα εἶναι καὶ φύσει ἀδύνατο. ἡ ἐπισυμβαίνουσα ἔλλειψι ἐπιστημονικῆς καταρτίσεως καὶ ἡ κακοήθεια ἐπιδεινώνουν τὴν κατάστασί τους. εἰδικὰ οἱ 27 ἄλλοτε λίγο καὶ ἄλλοτε πολὺ διαφορετικὲς μεταξύ τους ἐκδόσεις τοῦ Nestle ἔγιναν γιὰ κερδοσκοπία. κάθε νεώτερη ἔκδοσι ἀχρηστεύει τὶς προηγούμενες, μόλις ἐξαντληθῇ τὸ στόκ, ὑποχρεώνει τοὺς καθηγητὰς τύπου Ἀγουρίδου νὰ ξαναγοράζουν τὸ Nestle, καὶ αὐξάνει τὰ κέρδη τοῦ ἐκδότου.
 
 
        Πρώτη φορὰ δημοσιεύτηκε τὸ 2008 στὸν τόμο “Ἐπικίνδυνες μεταφράσεις τῆς Βίβλου”.
 
Μελέτες 7 (2010)