Ευρετήριο Άρθρου

 

 

 
25. ΜΕΤΑΦΡΑΣΙ ΙΛΑΡΙΩΝΟΣ
   
     Ἡ μετάφρασι τοῦ Κρητὸς Ἱλαρίωνος, Σιναΐτου μοναχοῦ κι ἔπειτα ἐπισκόπου Τυρνόβου Βουλγαρίας, ἔγινε τὸ 1818 - 1828 στὴν Κωνσταντινούπολι μὲ πρωτοβουλία καὶ δαπάνες τῶν ἀγγλικανῶν Ἄγγλων, κι ἀπ᾿ αὐτὴ δημοσιεύτηκαν μόνο ἡ Καινὴ Διαθήκη καὶ τὸ Ψαλτήριον (1827 - 1828). οἱ ἀγγλικανοί, ποὺ προσέλαβαν καὶ πλήρωσαν τὸν Ἱλαρίωνα καὶ τοὺς δυὸ συνεργάτες του, δὲν δημοσίευσαν ποτὲ μέχρι σήμερα τὴ μετάφρασι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.
     Ὁ λόγος τῆς μὴ δημοσιεύσεως ἦταν ἡ διαφωνία τους μὲ τὸν Ἱλαρίωνα γιὰ τὸ ποιός Κανὼν καὶ ποιό κείμενο θὰ μεταφραζόταν. τὰ διαφωνοῦντα μέρη ἦταν ἀκριβέστερα τὰ ἑξῆς. οἱ ἀγγλικανοὶ Ἄγγλοι Usko, Williamson, Pinkerton, καὶ Leeves, ὁ ἐκ τῶν συνεργατῶν τοῦ Ἱλαρίωνος Κ. Βαρδαλάχος, καὶ ὁ Κοραῆς ἐπέμεναν ὅτι πρέπει νὰ μεταφραστῇ ὁ ἰουδαϊκὸς - προτεσταντικὸς Κανὼν κι ἀπὸ τὸ μασοριτικὸ ἑβραϊκὸ κείμενο. ὁ Ἱλαρίων βέβαια καὶ οἱ Ἄγγλοι ἑβραϊκὰ δὲν ἤξεραν καθόλου, ἀλλ᾿ οἱ Ἄγγλοι ὡς «θεῖον ἑβραϊκὸν ἀρχέτυπον» ἐννοοῦσαν τὴν ἰακωβιανὴ ἀγγλικὴ μετάφρασι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης τοῦ 1611. ἐννοοῦσαν ὅτι αὐτοὶ θὰ ἐξηγοῦσαν καὶ θὰ ὑπαγόρευαν στὸν Ἱλαρίωνα, κι ὁ Ἱλαρίων θὰ διατύπωνε τὴ μετάφρασι στὴν ἑλληνική. ὁ Ἱλαρίων ὅμως καὶ ὁ ἄλλος συνεργάτης του ἀρχιμανδρίτης Κωνστάντιος ὁ μετέπειτα πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Κωνστάντιος Α΄ (1830 - 34) αὐτὸ δὲν τὸ δέχτηκαν, οὔτε καμμιὰ ἄλλη ἐπιτήρησι, καὶ μετέφρασαν αὐθαίρετα τὸν παπικὸ Κανόνα τῆς ἐν Τριδέντῳ συνόδου τοῦ 1545· ἀπὸ τοὺς Ἑβδομήκοντα τὴν Παλαιὰ Διαθήκη κι ἀπὸ τὸ ἑλληνιστικό τους κείμενο τὰ ἄλλα βιβλία. ὁ τότε πατριάρχης Κύριλλος F΄ ὑποστήριζε τὸν Ἱλαρίωνα, ἀλλὰ μετὰ ἀπὸ λίγο πέθανε, κι ὁ διάδοχός του Γρηγόριος Ε΄ ὑποστήριζε στὴν ἄποψι τοὺς προτεστάντες· καὶ μετὰ λίγον καιρὸ ἐκτελέστηκε ἀπὸ τοὺς Τούρκους. ἕνα δεύτερο αἴτιο τῆς μὴ δημοσιεύσεως τῆς μεταφράσεως τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἦταν ὅτι ὁ Ἱλαρίων ἔκανε παράφρασι καὶ ὄχι μετάφρασι. μετέφραζε δηλαδὴ μὲ πολλὰ λόγια, πολὺ περισσότερα ἀπὸ κεῖνα τοῦ κειμένου (Μεταλληνὸς Γ. Δ., «Τὸ ζήτημα τῆς μεταφράσεως τῆς Ἁγίας Γραφῆς εἰς τὴν νεοελληνικὴν κατὰ τὸν ΙΘ΄ αἰ.»).
     Πιστεύω ὅτι ὁ Ἱλαρίων ἑρμήνευσε σωστὰ πολλὰ χωρία τῶν Ο΄ δύσκολα, τὰ ὁποῖα οἱ ἀγγλικανοὶ ἔμαθαν γιὰ πρώτη φορὰ τότε ἀπ᾿ αὐτόν. μὲ κανέναν τρόπο βέβαια δὲν θὰ ἐκτύπωναν ποτὲ μιὰ Βίβλο ποὺ δὲν θὰ ἦταν μετάφρασι τῆς ἀγγλικῆς μεταφράσεως· οὐδέποτε μιὰ μετάφρασι ἀπὸ τοὺς Ο΄· οἱ ἀγγλικανοὶ καὶ οἱ λοιποὶ προτεστάντες εἶναι πολὺ μισαλλόδοξοι· φαίνονται ἀνεκτικοί, μόνον ὅταν γίνεται τὸ δικό τους. ἀλλὰ μιὰ καλὴ ἑρμηνεία ἀπὸ τοὺς Ο΄ τὴν ἤθελαν, γιὰ νὰ τὴν ἐκμεταλλεύωνται ἄλλως πως, ὅποτε θὰ ἤθελαν. στὴν πραγματικότητα μέχρι σήμερα δὲν ὑπάρχει μετάφρασι τοῦ κειμένου τῶν Ο΄, καὶ μιὰ τέτοια εἶναι πολὺ λαχταριστὸ ζητούμενο ἀπ᾿ ὅλους· καὶ ἀπὸ τοὺς ἑτεροδόξους· ὄχι γιὰ χρῆσι ἀλλὰ γιὰ σπουδές. ὁ Γιαννακόπουλος καὶ ὁ Τρεμπέλας μὲ τοὺς μαθητάς του μεταφράζουν μὲν τοὺς Ο΄, μόνον οἱ δυὸ αὐτοί, ἀλλὰ μέσῳ Εὐρωπαίων ἑρμηνευτῶν καὶ μεταφραστῶν τοῦ μασοριτικοῦ ἐπηρεάζονται πολὺ ἀπ᾿ αὐτό. γι᾿ αὐτὸ πιστεύω ὅτι στὴν προαναγγελλόμενη «μετάφρασι ἀπὸ τοὺς Ο΄», ἡ ὁποία θὰ κυκλοφοροῦσε τὸ 2004 «μὲ τοὺς ὀλυμπιακοὺς ἀγῶνες» (τί ἀλλόκοτη φιλοδοξία κι αὐτή! ἐκπεφρασμένη ἀπὸ τοὺς Γ. Γαλίτη, Μ. Κωνσταντίνου καὶ Μ. Χατζηγιάννη), οἱ μεταφρασταὶ θὰ ἔχουν τυφλοσῦρτες 1) τὴν ἄγνωστη στὸ κοινὸ μετάφρασι τοῦ Ἱλαρίωνος, 2) τὴ μετάφρασι - παράφρασι τοῦ Γιαννακοπούλου, καὶ 3) τὴν παράφρασι τοῦ Τρεμπέλα καὶ τῶν μαθητῶν του. οἱ ἴδιοι δὲν φαίνονται νὰ μποροῦν νὰ μεταφράσουν τοὺς Ο΄. γνωρίζω καλὰ τὶς δυνατότητές των. στὴ μετάφρασι ποὺ θὰ προκύψῃ, ὅ,τι καλὸ δὲν θὰ εἶναι τοῦ Γιαννακοπούλου, τοῦ Τρεμπέλα, καὶ τῶν μαθητῶν του. θὰ εἶναι, φρονῶ, τοῦ Ἱλαρίωνος. τὴ μετάφρασι αὐτὴ οἱ ἀγγλικανοὶ δὲν τὴ χρειάζονται γιὰ τοὺς σκοπούς των καθόλου, ἀλλὰ θὰ εἶναι μόνο ἕνα χατίρι στοὺς ὀρθοδόξους Ἕλληνες, τὸ ὁποῖο δὲν ξέρω γιατί καὶ πόσο ἔχουν ὄρεξι νὰ τοὺς τὸ κάνουν, τώρα μάλιστα ποὺ ἡ «ἐκ τοῦ ἑβραϊκοῦ» (= ἀγγλικοῦ) μετάφρασί τους κυκλοφόρησε καὶ ἔγινε ἀνεκτή.
 
 
       Πρώτη φορὰ δημοσιεύτηκε τὸ 2008 στὸν τόμο
“Ἐπικίνδυνες μεταφράσεις τῆς Βίβλου”.
 
Μελέτες 8 (2010)